seçimlerin sonuçlarının ne olduğunun anlaşılması zaman alacaktır. her seçim öncesi chp'den umutlanma yaşanır ve seçim sonuçlarıyla da chp'den olmazlanma bir sonraki seçim kararına değin sürer. seçim kararıyla chp'den beklentisi olanlar, chp'nin varolduğunu geçici süreli önemser. bu kısır döngünün kırıldığı az olmuştur. 1980 sonrasının özel koşullarında ve ecevit'in chp'ye kararlı direncinden ortaya çıkan oluşumlar da sonunda chp'li olmuştur.
1946'yla chp'den kopanların chp'ye yeniden yakınlaşmaları ise akp varlığına tepki olarak yeni oluşumdur.
chp'yle olmaz diyenlerden ilk önemsenmesi gereken siyasallık da türkiye işçi partisi olmuştur kısa süreli. 1990'lardan bu yana da tip'in en büyük bileşeni doğulular kendi partilerini oluşturmuştur.
2018 seçimlerinin ortaya çıkardığı chp'nin seçim öncesi neydi? kılçdaroğlu chp'de kendi iktidarını kuruncaya ve 7 haziran 2015'e değin chp mhp ile olurmuş, olabilirmiş umudu ve korkusu gelişti. 2014'te chp'nin mhp'nin adayını seçmenlere dayatması mhp için küçültücü olmadı ama, chp'nin coşkusuzluğunun getirisi yaşanmadı. 7 haziran 2015 seçimlerinde de mhp'yle birlikte olunmadı ama, seçimler sonrası birlikte olabilme gözlendi. 7 haziran 2015 seçimleri chp'nin mhp'yle olmayacağı ortaya çıktı. mhp, chp'den koptu.
mhp'nin chp'den kopması ya da chp'nin mhp'yle olamaması gerçeğini biliyoruz.
mhp, önemli dönemeçlerde birlikte olduğu akp'ye açıktan eleştiri yaptığı sürece chp'den mhp eleştirisi yükselmedi. seçmenlerde ya da toplumsallıkta chp ile mhp seçmenleri birlikte yaşama ve yakınlaşma göstermediler. iki yan da birbirine yaklaşımda gerekçeleri açıktı: mhp, chp'nin hdp seçmenininden uzak durmasını gerçeklemek uğruna chp'yle tümden karşıtlaşmadı. chp de: mhp akp'yle karşıtlaşır umudu ve istemiyle mhp'ye esnek yaklaştı.
24 haziran seçimlerinin oluşumunda da, seçimler sonrasında da, chp ile mhp birlikteliği anlamında, ilk sonuç: chp'nin mhp'yle uzun süre olmayacağıdır.
chp mhp bilikteliğinin olmayışının ötesinde chp mhp karşıtlaşması olur mu? 2002'den ya da 1999 seçimlerinden bu yana olmamış chp mhp karşıtlığı bundan sonrasında olur mu bugünden kestirmek zordur ama, 24 haziran öncesinden daha düşünülebilir olmuştur. bu noktada durup: akp yönünden de bakmalıyız chp ile mhp karşıtlığına. akp, öyle bir karşıtlığı ne uzlaştırıcı olur ne olmasını durdurmak ister. akp-mhp birlikteliği, bir anlamda, mhp'nin akp kalkanı görevini de getirir. mhp'yi, salt, akp'yi dengeler, gözler ve denetler olarak düşünmemeliyiz. chpliler akp karşıtlığı yerine mhp ile karşıtlaşma sapması yaşamamlıdır.
chp'nin hdp diye bir sorunu vardır.
chp'de olabilecek nice gençler hdp'yle olmaktan özel bir coşkuyla eylemci olduklarını düşünmektedirler. chp'de yapabilecekleri siyasi eylem bulamadıklarından, hergün eylem coşkusu arayanlar için, hdp önemli bir odaktır. chp, hdp'yle açıktan olamadığı gibi, gizliden de birlikte değildir. akp'nin, mhp'nin chp'yi hdp ile birlikte göstermesinin ikili yararı olmaktadır: türkiye'nin ortaklaşa sorunu olan pkk ya da kürt isyanında ve kürt bağımsızlığı eylemlerini barış, özgürlük ve demokrasi olarak göstermesine yatkın gençlerin varlığını türkiye karşıtlarıyla birlikte chp olarak sunmak; bir de, chp'nin hdp'yle uzlaşmaz çoğunluğunda chp'nin içinde chp'den kuşkulandırmak.
chp hdp'yle olur mu? chp hdp'yle karşıtlaşır mı?
chp hdp'yle ilişkisini, 24 haziran öncesine göre değiştirmez. chp, hdp'yi karşısına almadan, hdp'yle karşıtlaşmadan, hdp'nin siyasi hedeflerine esneklik göstermeden hdp'yle silik ve çekingen ilişkisini sürdürür.
chp'nin hdp'ye yaklaşımından çok hdp'nin chp'ye yaklaşımı da önemlidir. yeniden seçim günü gelinceye hdp, chp'yi sürekli akp'nin uzantısı olarak görüp göstermekten uzak durmaz. akp'nin hdp'yi küçültme baskılarında chp'nin suskunluklarını yaşadıkça akp'den çok chp'yle karşıtlaşma hdp'nin gündeliği olur.
24 haziran seçimlerinde olanları ve olmayanları aptallar-çaldılar yalınına indirgemek kolaycılığının bir sonrasını görmek chp seçmenlerinden en beklenmeyen olacaktır.
28 haziran 2018, college station, texas.
yeni ve yenilik, değişim ve düzelme benzeri biçimde hep çekicidir. olur olmaz denemeler ya da özenmelerle yenilik olmaz. kendisinin yeni olmadığını bilmeyenlerin yenilik getirmesi de düşünülemez. ön takı olarak "yeni" denilenlere kuşkuyla yaklaşmak yerinde olur.
türkiye'de yenilenme ya da yenilik ile önüne "yeni" takılmış türkiye uyumlu değildir. türkiye tıkandığında, türkiye'de eskiyenler yenilenir. durduk yerde, temelsiz ve nereden çıktığı, nereye varacağı bilinmeyen "yeni türkiye" olmaz.
türkiye yeni bir aşamadan çok çatalağzına varmıştır.
türkiye, önündeki seçmelerle daha gerilimli günlerin eşiğindedir. yukarıdan aşağya işleyecek ve sorunsuz, hızlı karar alıcı yönetim derken birbirine "mecbur" çokluluk ortadadır. akp yanına, ardına mhp eklemek beklerken, neredeyse, eşdeğer, mhp olgusuyla karşılaşmıştır. bu noktadan sonra akp için mhp'yle uyumlu olmanın dışında mhp'yi dışlaması da, içinde eritmesi de kolay olmaz.
akp, mhp'ye yürütmede sağlayacağı her ödünle kendi içinde sorunlu ve sorgulanıcı olacaktır. akpliler mhp'ye verilecek ödünlerden eksildiklerini ve sapmada olduklarını göreceklerdir. mhp yanından da benzeri yaşanacaktır: akp'ye ödün verseler kendi seçmenlerine karşıt düşerken, ödün vermeden de akp'yle kaşıtlaşma kaçınılmaz olacaktır. bundan sonraki 24 haziran yönetimi, birbirine yaklaşmakla uzaklaşmak gelgitlerinde yıpranacaklardır. akp için de, mhp için de sorumluluklar ve ortaya çıkan çözümsüzlükler ötekinden dolayı diye olmaz. neden?
akp ile mhp'nin birbirine zorunluluğu 24 haziran sonuçlarıyla çıkmamıştır. 24 haziran'ı birlikte kurguladıklarındandır bugünkü çelişkili durum. bilen bilmeyen konuşuyor, yazıyor. neymiş: türk-islam sentezi oluştu! ne akp islâm denebilir; ne de mhp türklük odağıdır. orta anadolu insanının değişmeyen özellikleri olan türklük ve islâmlık bunlarda temsil edilir görünse de, chp, ip türk değil midir; hdp'de türkler yok mudur? benzeri, islâm adına da söylenebilir. akp-mhp türklük'ü, islâm'ı yukarılara tırmandırmak, ileriye göötürmek için mi seçildiler ya da akp-mhp'yle karşıtlaşmak türklük'le, islâm'la karşıtlaşma mıdır? bu tür söylemler tümüyle uzak durulması gereken akp mhp birlikteliği için de, akp-mhp karşıtlığında da getirisi olmayacak yanlışlara sürükler türkiye'yi.
nedir o: türkiye istllâ altında mıdır ya da düşman sınırlara mı dayanmıştır? nereden çıkarıyoruz bunları?
türkiye'de değişimler kolay olmuyor. değişiyor dedikçe, başladığımız noktanın çok az ötesini bulduğumuzu anlıyoruz. anladığımızdan akıllarımızı yenilemek ya da sorgulamak yerine kendi dışımızda haksızlıklar, yolsuzluklarla açıkladık kolaycılığına batıyoruz.
seçim olmuştur. çok az seçmen yer değiştirmiştir. türkiye yerindedir. türkiye'de büyük değişimleri getirecek birikinti toplanmış mıdır bilmiyoruz. dünkü kötümserliğimiz yerine yarının umutlarında daha dengeli, daha gerçekçi, daha somut olabilir miyiz? olmamız için yığınla neden ve dayanak var.
akp ile mhp türkiye'nin "bekasından" sorumlu olarak türkiye'de gerilimi azaltabilir mi? türkiye'nin uluslararası alandaki konumunda saygınlık, güvenli duruş sürdürülür mü? ya iktisadi durum? akp-mhp uyumluluklarını sürdürmede kavgasız ilerleyebilirler mi? sorular çok, öngörüler karamsar görünse de türkiye'nin geleceğinden ne kuşku duymalıyız; ne de kötümserliğe teslim olmalıyız. zorlu günler sonlanmadı; daha yaşayacaklarımız varmış direncini canlı tutmalıyız.
27 haziran 2018, college station, texas.
akp'nin, ortadoğu'daki belirsizliklerde, tbmm'den bağımsız çalışma istemine, mhp tam destek olurken, ip ve chp seslerini yükseltebilir mi?
çok açık ki, seçimlerin sonuçlarından, akp-mhp çoğunluğu tbmm'de belirleyici olacak. akp ile mhp karşıtlaşmadığı sürece, yasama güvencesi vardır. karşıtlaşır mı ayrı sorudur ve bugünün konusu değildir. soru şudur: ip kendi başına kalmayı mı dener? chp, hem ip, hem de hdp'yle olabilir mi? tbmm çoğunluğuna karşı üç ayrı parçalı mı sürer tbmm oluşumu? tbmm'nin yeniden, yeni çalışma işleyişine özenenlerden bildiğimiz pek yok. sezinlediğimiz ise: tbmm işleyişinde sorgulayıcı, denetleyici tepkileri kısıtlamayı yasallaştırmak isteyecekleridir.
geçmişte, dp'nin sonunu getiren de, tbmm'yi kısıtlama çabası olmuştur. 1960 nisan, mayıs tutanakları, dp'nin tbmm'deki çoğunluğunu kötüye kullandığının kanıtlarıyla belgelidir. 1961 anayasası ve sonraki 1971 değişimleriyle, 1982 baştan yazımı ve değişimleri de, tbmm işleyişinde kısıtlayıcı olmamıştır. tbmm'nin işleyişinde oldubittilerle chp, hdp ve ip'in seslerini kısmanın etkileri de, tepkileri de yıpratıcı olur.
600 kişilik tbmm: soru, sorgulama, soruşturma, araştırma, denetleme yapmazsa ona yasama mı denir? tbmm'siz başkan da, yürütme de bitirici olur. deneyebilirler ama, başaramamalılar. yapmaya kalkmaları, yargıya yaptıklarını da aşar.
akp, çoğunluğunu "dikta" olarak kullanırsa chp'yi bitiremez. chp'yi bitirmek kavramsal olarak da, gerçeklik olarak da olanaksızdır.
chp, kendi içinde tartışır. bu chp'nin zayıflığı değildir. güçten düşmesine neden olacak tartışmalar da, chp'yi bitiremez. chp'yle birlikte tbmm'de çalışmak akp'yi güçlü kılar. akp'nin chp'yi karşısına alması, gün gelir, gün döner akp'yi de vurur. akp seçmenleri, akp ne yaparsa benim için yapar tanımına indirgenecek sanılmamalıdır.
akp'nin başkanlık diye tutturduğu ve seçimlerle kazandığını varsaydığı düzen değişikliğinin iki gerekçesi var: hızlı karar alma; sorusuz, sorgusuz, denetimsiz yürütme. tepkileri kolayca yargılama ve yasasına bağlamak.
tbmm'de hızlı işleyiş de, karşıtlarını susturucu yasal düzenlemelere kolaylık da, yargıda baskıcılık da yarardan çok zarar getirici olur. çoğunluk olmayı, dediğim dedik; yalnızca benim dediğim olacak biçimde kullanmak güç gösterisi olur ama, güçlü olunmaz. güçlü olmak için çoğunluk gereklidir ama, birlikte çalışmanın yolunu bulunca güçlü olunur. akp'nin istediği, mbk düzeninde yaşandı. bir de 1980'de "milli güvenlik konseyi" yönetimidir o. ikisinin de, türkiye'yi kapsayıcı olmadığı ve yukarıdan aşağıya işlediği değişmez gerçekliktir. onlara benzemeyiz, onlarla biz ayrıyız yanlıştır. düzen kurallarla işler. bir diktadan, baskı düzeninden çıkıp, öteki dikta ve baskı düzeni iyidir olmaz.
başkan yardımcıları ya da başkanın "hükümeti" de işlemez. öyle, en yetkin, en akıllı, en bilgili kurullar, seçeninin ve seçme yetkisinde olanın gücüne uyar. sonunda, bu da, bunlar da bir işe yaramaz karşıtlığı doğar.
türkiye'de yasamayı da, yürütmeyi de, yargıyı da siyaset denetiminden ya da siyasetten ayırmak çekici gelir ama, işlemez.
türkiye bu istenmeyen ve yürümeyecek deneyimden geçmeli miydi? geçmese daha güçlü bir türkiye olur. güçlü türkiye'yi düzen değişikliğiyle baştan kurma girişimleri, türkiye'ye zaman yitirecek görünüyor. türkiye, işleyen gücüyle büyüktür. türkiye'yi büyütmenin hızlandırıcı "sihirli gücü" ya da "yöntemi" yoktur.
akp, chp'yle uğraşmaktan bıkmadı, usanmadı. akp, yanlış yolda olduğunu anlar mı? yaşanacak aşama bilinmezin, bilinmeyenlerin zorluklarıyla sürecektir. yalın anlamda: "kaş yapayım derken, göz çıkarmaya kalkılırsa" yaşanacaklar gerilimi süreklileştirici kılacaktır.
26 haziran 2018, college station, texas.
türkiye'de güçler dengesinde değişim olmadı derken, 25 haziran'la başlayan türkiye, seçim yolunda yaşananları yoksayacak türkiye olamaz. olmayacaktır.
seçim yolunda ya da seçime neden olan koşullarda: iki uçtaki hdp ile mhp çatışması vardı. seçimden enaz kazançlı chp ise, onu izleyen akp'dir. seçimden istediğini almış iki siyasilik vardır: mhp ve hdp. mhp de, hdp de olamayacakları tbmm'de oldular. bunun ilk açıklaması sokaklarda taşkınlığın denetlenmesidir. tbmm içi karşıtlıklardan hdp'nin kazanacağı olmaz, mhp'nin yitireceği az olur.
seçim öncesi kurgusunda ya da beklentilerinde: mhp dağılmalı, hdp de küçülmeli vardı. mhp yerinde kaldı ve hdp da tbmm dışında değil. bu durum geçici midir; sürdürülebilir mi zamanla yaşanacaktır. iki ucun da varlıklarının süreklileştiğini ve gidici olmadıklarını düşünecek verileri vardır.
akp, sanılan ve korkulan yükselişi gerçeklemedi. akp oyları bugüne değin, genel seçimlerde, yüzde 50'yi aşamadı. 2002-%34,28, 2007-%46,58, 2011-%49,83, 7 haziran 2015-%40,87, 1 kasım 2015-%49,50 ve 24 haziran 2018-%42,6.
akp'nin en büyük seçim başarısı: 2002'den bu yana her seçimlerden birinci parti olarak önde gelmesidir. akp'de gözlenmesi gereken ikincil özellik de: 2011'den bu yana oy toplamında güvenli ve kararlı durmadığıdır. ayrıca, 2011'e değin yeminli akp karşıtları dışında, daha geniş düzeyde, seçimlerde "usulsüzlükler" yapıldığı düşüncesinin giderek yeretmesidir. akp'nin bunu aşması kolay olmayacaktır.
akp, kendince, yenia anayasa kurgusuyla yürütme tutkusundadır. 24 haziran seçimlerinin, bu sonucu çıkarmadığını görmeliyiz. akp için iki amaç kaçınılmaz olacaktır: birincisi, iyi parti'yi akp'nin içine çekmeye çalışacaktır; iyi partiyi kendi içine/yanına çekebilme başarısı, mhp'nin sağladığı güçle akp'yi denetlemesi sarsılabilir. öyle görünüyor ki: gelen dönemin en önemli karşıtlığı akp-mhp-iyi parti karşıtlaşması olacaktır. akp'nin ikisini de çekim gücü olduğunca, ikisinin de akp'den koparma gücü, seçimle yaşanmamış olsa da, seçim sonrası gerçekliğinden ve gereklerinden olabilir. ayrıca, akp, mhp'den bağımsız davranma gösterilerinde akp'den kopma olmayacağının güvencesi yoktur. sonuçta karşılıklı kopuşlar olmasa da, birlikte davranmakta ençok ödünü verecek olanın akp olacağı açıktır.
akp, mhp ve ip birlikte çalışma uyumunu sağlayabilir mi? hiç kuşkusuz. özellikle chp'den hdp ile birlikte davranma davranışları tbmm'deki tıkanmalarda sokaklara taşkınlık günlerinde yüzde yetmişlik içli toplaşmanın chp'den de koparacağı olur. tbmm'de türkiye'nin temeli olan yüzde yetmiş üç parçalı ve birbirleriyle hem kanlı bıçaklı, hem de tartışmalı olsa da, özellikle chp-hdp birlikteliklerinde doğal olarak oluşur.
akp, 2002'den bu yana, sorunları çözmede yerim dar diyen gelin özürleriyle ya da dış güçler kuşatmasıyla sürdürdüğünü, bundan böyle yapamaz; yapsa da, inandırıcı olamaz. akp, abd'ye, ab'ye karşı olduğunu ya da birlikte çalışmakta uyumluluk isteğini, açıkça yaşatmak durumundadır. o durum nasıl oluşur, neden oluşur ya da oluşur mu bugünden öngörmek için verilerimiz yetersizdir. olacaktır diyemeyiz; olabilir diyebiliriz.
akp, kendince tanımladığını sandığı ya da varsaydığı cumhurbaşkanlığı yönetimi kuramaz. akp'nin geleceği tbmm'yi yoketmeden tbmm'yle uyumlu çalışma ya da çalışamamadan belirlenecektir.
akp'nin ilk ve tek sorunu, değişmeyen biçimde, ırak ve suriye'de sınırötesi türkiye varlığı olacaktır. türkiye sınırları ötesinde devletçikler oluşumlarını sonlandırmakta kararlı ve abd/ab ile rusya'ya karşı dirençli olma zorunluluğunda direncini sürdürebilir mi? akp'nin, tahran ve bağdat'la olan uyumlanabilir birlikteliğine şam'la uyumluluk nasıl eklenecektir? akp, mısır'dan uzak durmaktan yakınlaşmaya nasıl dönebilir? akp, israil'le uyumlu olmayı, anlamsız karşılıklı söz yarışmalarından öteye, devlet ve diplomasi geleneklerine uygun anlayışa yeniden dönebilir mi?
akp'nin, ortadoğu'daki belirsizliklerde, tbmm'den bağımsız çalışma istemine, mhp tam destek olurken, ip ve chp seslerini yükseltebilir mi?
25 haziran 2018, college station, texas.
25 haziran'la siyasette yaşanacak değişimlerin değiştiremeyeceği gerçeklikleri görmeden düşler ve beklentiler boşunadır. seçim yolunda son sözlerimi yukarıdaki gibi bağlamıştım 24 haziran 2018 yolunda - 23. / meydanlar sandıkların göstergesi mi? bir sonraki yazımın başlığı da: "nefreti sevgiyle değiştirmek" oldu.
seçimlerin ilk açıklaması şudur: sevgi yenildi ve nefret kazandı. türkiye'de çoklu nefret değişmiyor. nefretin başlangıcı kimdedir diye sormak olmaz. nefret nefreti yarattı ve değişmiyor. öyle anlaşılıyor ki, uzunca bir süre de değişmeyecektir.
türkiye'de siyasetin değişmezleri de açıktır: türkiye cumhuriyeti'nin ilk dört maddesi.
türkiye cumhuriyeti'nin ilk dört maddesini beğenmeyenler ve de değiştirmek isteyenler türkiye'de ençok yüzde onu, kimi özel durumlarda yüzde onbeşi ancak bulur. bunları yoksayan, değişse ne olur diyen kuşkulu, kaygısız yurttaşların seçim sonuçlarına kalakalması değişmiyor.
ilk izlenimlerimiz önemlidir. seçimlerde akp'ye nefret cephesi istediği sonuca erişemedi. akp'li olmayanlardan, akp'ye direnenlerden nefret edenler cephesi gitmemek için son tutanaklarını korudu diyebiliriz.
somutta bakarsak her siyasettümünü hep ve her durumda kazandım deme geleneğini sürdürecektir. erdoğan başkan oldum yeter diyemez; demedi de. tbmm diye bir sorunu dünden çok olacaktır. tbmm önemsizleşti, yokoldu demek kolay değildir. akp mhp olmadan yasama gücünden yoksundur. mhp'den gereğinde insan koparmak da yetmez. akp'nin hep ve her durumda eksiksiz birlikte davranacağının güvencesi nedir?
tbmm'de yepyeni bileşimler ve oluşumlar olmadığı sürece akp'nin özürü olacaktır: çoğunluk olmaddığını vurgulayacaktır. bu da olur mu denecek yasaları tbmm'den geçirdiğinde de: çoğunluk belirleyicidir olacaktır. gensoru ve tbmm denetimi kalktı sorunu da yeni değildir. tbmm denetimi dışında yapılacak uygulamaları topluma dayatılmasının geri tepmeyeceğinin güvencesi nedir? akp ve erdoğan bir yığın "vaad"de bulundu. yerine getirebilir mi? kaynaklar yeterli midir? yetmediğinde homurdanmaları, tepkileri nasıl yatıştırırlar?
türkiye'de siyaseti belirleyenin türkiye'nin ırak'taki ve suriye'deki varoluşu olduğunu akp mhp birlikteliği kullandı. akp karşıtlarının tepkici ve yoksayıcı/değiştirici ırak-suriye'de sınırötesine taşmamız ve sınırötesinden sığınmacılar almamız akp mhp istediği gibi siyasi sorumluklarına yıkıldı. akp karşıtları ise yetkisiz ve dönüşümcü olmak gücünü bulamadı.
akp ile mhp bundan sonrasında abd/ab karşısında, rusya'yla birlikte olmada yalnızlıklarını, yalıtılmışlıklarını nasıl değiştirirler? değiştirmeden yürüyemezler. çok açıktır ki: abd/ab de, rusya da, ırak ve suriye de ırak ve suriye'de çözümde türkiye'nin olmasını değiştiremezler. bağdat, şam, tahran ve ankara kendi başlarına biraraya gelemezler ama, abd/ab ile rusya da dört ülkeyi yoksayan, parçalayacak adım atamaz.
türkiye'de insanların gündelik yaşamlarını düzenleyici ve türkiye'nin üretim sorunlarıyla bölüşüm sorunlarında uyumluluğu korumak, geliştirmek kolay olmayacaktır. türkiye'de insanların gelir ve yaşam düzeylerini düşürmeye yönelik yanlış adımları atamazlar.
akp ile mhp çoğunluktur ama, karşılarında çok var. akp karşıtları yoksayılamayacak çoğunlukta ve akp mhp birlikteliğiyle kolay yönetilebilecek değildir.
türkiye'de güçler dengesinde değişim olmadı derken, 25 haziran'la başlayan türkiye, seçim yolunda yaşananları yoksayacak türkiye olamaz. olmayacaktır.
24 haziran 2018, college station, texas.
25 haziran'la siyasette yaşanacak değişimlerin değiştiremeyeceği gerçeklikleri görmeden düşler ve beklentiler boşunadır.
seçimlerden beklentiler parça parçadır. onu ve akp'sini sonlandırmakta birleşilmişliğin ötesinde ortaklık yoktur.
akp'nin beklentisi ne olduğu açık olmayan kişiye ve yoruma özel anayasallıktır. her durumda yeniden düzenleme ve ne olursa olsun çoğunluğu koruma yanlısı akp'nin bu seçimlerden de çoğunluğunu sürdürmesi ne getirir? çok açıktır ki: yönetemezlik ilk ve tek sonuç olabilir. akp'nin karşısında çoğalmış öfkeli ve dağıtılamaz kalabalıkları akp'nin yatıştırması dünden ve bugünden çok zordur.
akp çoğunluk olsa akp karşıtlarıyla uzlaşım arar mı? aramayacağı, bugüne değin yaşanmış akp gerçekliğinin değişmez sonucudur. akp, "ittifaklar" kuruyor gibi görünse de, her "ittifak"la gerilediğinden çözümü birlikte olduklarını dışına itmekte buluyor. enson birlikteliği mhp'nin de akp'yi çoğaltmayıp gerilediği yaşandığında, akp sorunu kendinde değil mhp'de bulacaktır ve mhp'yi dışlayacaktır. devlet bahçeli mhp'si de bunu yaşayarak öğrenmiş olacaktır.
akp'nin kendince uydurduğu ve özlediği anayasallık olur mu; yürür mü? ne olabilir ne de yürütülebilir. türkiye'ye dayatılan düzenin geri teptiği ve geride kalacağı yaşanacaktır. akp yenianayasallıkla çözümleyici olmaktan çok uzak sorunları karmaşıklaştıran bir siyasilik olarak sürecektir.
akp'nin bugün de meydanlarda topladıklarındaki eksiklikler açıktır: akp meydanlarının kalabalığında zorlama göstericilikle cokusuzluk belirgindir. akp meydanları son bir gösteri midir? akp'nin meydanlara topladıkları, sandıklarda akp'nin beklediği oyçokluğunu getirir mi?
akp karşıtlarının, ona karşıtlıklarından öteye anlaştıkları nedir? seçimlere üç gün kala, bugün de bilmiyoruz. meydanlar coşkunlukla yaşanıyor. o gitsin akp yetsin isteniyor. sonrası diye sorgulama olanaksızdır. ilk tepki: yoksa gitmesin mi, yetmedi mi oluyor. seçim sonuçlarıyla ortaya çıkacak temel soru şu olacaktır: hangi anayasallık? değiştirilmesi istenen 1982 anayasallığı ve değişimlerini değiştirmeye yönelik adımlar mı atılacak? yoksa, varolan anayasllık kullanılarak, iktisadi dengesizlikleri düzeltmek mi öncelik kazanacak; amaçsız ve denetimsiz ulusal eğitimsizlik mi öncelik kazanır; yoksa, gerilimli ve geleneksel yapılanmasıyla yönlenmelerinden saptırılmış dış ilişkilerde düzelme mi sağlanır? bilmiyoruz. bildiğimiz, akp'nin her yaptığı yanlıştır; akp'nin her yıktığı zararlıdır anlayışıyla bir oraya bir bu yana saldırmakla güç yitmesine mi neden olunur?
anayasallık, cumhuriyet tarihinde üç aşama geçirmiştir: 1924, 1961 ve 1982 yazılımları geleneklerine mi dönülecek; yoksa, 2017'de halkoylamasından geçen ama, uygulanması bugünün parçalı oy yapılanmalarıyla parçalı toplumsallıklarında işlemez olacak anayasallık, geçici süreyle, değişik akıllarda değişik güçlerin elinde uygulanamaz kargaşalıkların temeli mi olacak? bilmiyoruz.
seçimler yolunda bildiğimiz: onun dinmeyen nefretiyle sürdürdüğü kin ve öfkesine, ondan da kinli, öfkeli bir nefret yığınağı oluştuğudur.
öyle görünüyor ki: meydanlarda toplanmalarda, ilk kez, akp'nin egemenliğini zorlayan meydan çoğunlukları ve coşkunlukları yaşandı. meydanlardaki kitleler yarın sandık sonuçlarının ilk ipuçlarıdır ama, onu durdurmanın, yeter demenin gücüne erişir mi? karamsar olmaya gerek yoktur.
seçim sonuçlarıyla ortaya çıkacak parsa toplama heveslilelerinin oldubittilerine kolay geçit verilmeyeceğini, yokyerden ortaya çıkacaklar olursa, kolayca değilse de, yine altedileceklerine güven duymalıyız.
21 haziran 2018, fort worth, texas.
seçimlerle değişenleri seçimler sonrası düşüneceğiz, değerlendireceğiz. seçimlerin akp'yi sarsacağını güvenle öngörürken, akp'nin bitmesinden sözetmek kolay değildir. akp sandıklarda, sokaklarda ve kendi içinde sarsıntılar yaşasa da, akp'ye sahiplenecek, akp içinden de, akp dışından da siyasi güçler olacaktır.
seçimler öncesini enaz belirleyen ya da seçimlerle enaz değişecek nedir diye sorduğumuzda yanıtımız açıktır: sınırötesindeki türkiye varlığı. türkiye, uzun yıllar ırak ve suriye içlerinde belirleyici olmasa da, vardır ve olacaktır. türkiye'nin ırak'taki ve suriye'deki varlığı, akp varlığı değildir. şöyle de söyleyebiliriz: türkiye, ırak ve suriye'de akp'yle var değildir. sonuçta, akp gerilediğinde ya da sonlandığında da türkiye'nin varlığı sınırların içine çekilmeyecektir.
akp, seçimler sonrasında önde çıkarsa karşılaşacağı en büyük sorun açıktır: abd ile rusya'nın uzlaşık olarak türkiye'nin sınırötesindeki varlığını denetleyici olmak istemeleri.
abd ile rusya karşıtlaştığı sürece türkiye ırak'ta ve suriye'de olacaktır. türkiye şu anda abd ile rusya arasındaki çelikilerden ve karşıtlıklarından yer açmaya çabalıyor. seçimler sonrasında zayıflamış akp'den bugün için beklenmeyen tek atılım kalmıştır: esad'la uzlaşık ya da birlikte yaşamayı kabullenmek. olmaz sanılan bu durum, özellikle, zayıflamış akp'nin kabulleneceği bir sonuç olabilir. seçmelerinde onca yanılgı ve bir uçtan öteki uca sallanma durumundaki akp, yaşamını sürdürmede, esad'la olmayı da seçebilir.
akp karşıtlarındaki beklenti de geçersizdir. nedir beklenilen? "millet" birlikteliği akp savaşını barışa döndürecek ya da anti-emperyalist esad'la olmayı başaracak. düşünemedikleri, anlamakta zorlandıkları ve günü geldiğinde olmazlanacakları şudur: abd ile rusya anlaşmışsa esad'la olunabilir. abd ile rusya'nın karşıtlaşmasında esad'la olmak olanaksızdır. esad'la olarak abd'ye ve rusya'ya ırak'tan, suriye'den çıkın diyecek güç konumunda değildir türkiye.
nasıl ki, akp, türkiye'nin çıkarlarını abd ile rusya'nın karşıtlaşma çatlaklarından ilerleyerek suriye'de rusya'yla, ırak'ta abd'yle oluyorsa; yarın akp dışındaki iktidar bileşimleri de abd rusya uzlaşmazlıklarında esad'la olunmalıdırı dayatamaz.
türkiye'de barış diyen, barışçılık oynayan çok küçük bir azınlığın iktidarı belirlemesi de, düşledikleri barışçılıklarını geçerli kılmaları düşünülemez.
sanıldığı ve söylenegeldiği gibi, türkiye'nin ırak içlerinde kandil yönünde ilerlemesi de, akp'nin seçim oyunu ve yanıltmacası değildir. türkiye'nin kandil yönünde ilerlemesi "millet" birlikteliğinin de ortak ve değişmez hedefidir. chp'nin içinde, akp savaşçılığı karşıtlığı benzeri liberallerin varlığı, chp'nin belirleyiciliği değildir.
seçim alanlarında, kısıtlı ve denetimli basın ve kitle iletişim ortamlarında enaz konuşulan ya da konuşulmuş konu olan türkiye'nin ırak ve suriye içlerindeki varlığı seçimlerle gündemin belirleyicisi konumunu sürdürecektir.
bunları bugünden öngörmek, akp'nin 2003'en bu yana, türkiye'yi ırak ve suriye'de tutmasında doğru ve geçerli siyasetlerde başarılı olduğunun söylenmesi değildir. akp'nin, türkiye'nin güvenlik siyasetlerini değiştirmekte başarılı olmadığını, türkiye'nin güvenliğinin akp siyasetlerini aşan temel gerçeklikleri olduğunu bilmenin gereğidir.
25 haziran'la siyasette yaşanacak değişimlerin değiştiremeyeceği gerçeklikleri görmeden düşler ve beklentiler boşunadır.
19 haziran 2018, college station, texas.
sandıkların belirlemediğini sokaklar belirleyemez. seçimlerle yükselen umutlanma/iyimserlik seçimler yaklaştıkça yeniden olumsuz yönde gerileme gösterisinde.
akp'nin istediği bliniyor: cumhurbaşkanlığı akp'nin olsun ve tbmm'de akp belirleyici güç olsun. ya olmazsa hazırlığı nedir bilinmiyor. neden akp olsuna akp'nin verdiği yanıt kısaca: çok işler yaptık; yaptıklarımız yapacaklarımızın güvencesidir. yapılanları önemsiyorlar ve kalıcı olduğunu varsayıyorlar.
akp'nin, akp karşıtlarına, bir türlü dinmeyen nefret ve öfkeleri, akp'yi yaşatan ve sürdüren oluyor. akp'yi yaşatan ve sürdüren öfke durduran ve bitiren de olacaktırı anlamak yanlısı akpliler az ya da önde görünmüyorlar.
akp karşıtları da ilk günden ya da sonradan katılanlar olarak ikili görünümdeler. başlangıçta akp'li olmayıp da akp'den umudu ve umarı olanların pekçoğu 2011 sonrasında öfke ve nefret kümesindeler. özellikle 2013'te gezi'nin yaşanması ve gezi'yle akp'nin tepesinde depreşen dinmez nefret ve öfke de akp'den kopmanın gerekeçeleri olarak sunuluyor.
akp'ye hep karşı olanlarla akp'ye sonradan karşı olanların nefret ve öfkeleri türkiye'ye gezi'den öteye 7 haziran'ı da yaşattılar. 7 haziran 2015'te akp'ye nefret ve öfkeden öteye ortaklığı ve birlikteliği olmayanları akp 1 kasım'la geriletti. iki yıl sonra 2017'de ise yeniden, 7 haziran'a yakın tepkisellik, akp'nin özlediği, cumhuriyet'in kuruluşunu istediğince yönlendirmede kalıcılığa hayır dedi.
çok açıktır ki: 24 haziran'dan beklentiler her siyasilikte değişiktir. burası açık olmasından öteye doğaldır. ayrı ayrı dört parçalı siyasetin ayrılıklarını biliyoruz. dört parçalı siyaseti üçe indirgeyen akp-mhp birlikteliğinin kalıcılığı tartışmalıdır. sonunda akp'nin, mhp'yle hiç olmamışçasına ya da mhp'nin akp'ye katkılarını yoksayarcasına siyasetler geliştireceği açıktır. birbirine "mecbur" birliktelik olan akp-mhp'nin ikisini de büyütmeyeceği açıktır. küçülen ya da beklediği artışı kazanamayan akp de, mhp de beklentilerinde gerçeklenmeyeni ötekisinden bilecektir. eksikliği kendinde değil de ötekisinde arama da akp-mhp birlikteliğini bitirici olacaktır. birliktelik nasıl ve nerede kopacak belirsizdir ama akp-mhp birlikteliği kopacaktır. nasılını bilemeyeceğimiz o kopuş yaşandığında daha açıklayıcı değerlendirmeler yapmak zor olmayacaktır.
akp-mhp birlikteliği ikisini birden büyütmeyeceği açıktır ama, ikisinin de küçülmesi yaşanır mı? akp'nin de, mhp'in de küçülmesi birlikteliğin sürmesini sürekli kılar mı? akp ile mhp'nin birlikte küçülmelerinin sonucu ayrılık olmayabilir; birbirine yakınlaşmayı daha zorunlu dayatabilir.
akp karşıtlarında birbirlerine karşı çok açıktan karşıtlaşma ya da birbirini düzeltme yaşanmadı. ençok, meral akşener'in kendi adaylığında diretmesi dışında ayrı ayrı dayanışmada birliktelik korundu. bu birlikteliğin geleceği olur mu? seçim sonuçları "millet"i daha yakınlaştırır mı; yoksa, tümden uzaklaştırır mı? seçimler yaşanmadan söylenenler önyargıların yinelenmesi olur.
24 haziran akşamı sonuçları, akp-mhp birlikteliğinin geleceğini belirleyeceği gibi chp-ip-sp birlikteliğinin de geleceğini açıklayıcı olacaktır. geriye hdp kalıyor. seçim sonuçlarıyla akp karşıtlığında öfke ve nefretin bir odağı olan hdp "millet"in destekleyicisi olur mu? hdp'nin geleceği kendi tabanından aldığı oydan çok, akp yanına yeniden yaklaşır mı? yoksa, akp-hdp birlikteliği yeniden onulmaz yara mı almıştır? fesatla yaklaşmanın dışında söylenecekler azdır bugünden.
akp-mhp'nin bir beklentisi de chp'yi hdp ile birlikte göstermek idi. bunu orta yerde yapıyor akp ama, getirisi nedir? akp chp'yi hdp'ye itierken hdp'den seçim sonrasında da beklentisi olmadığını gösteriyor. chp'yi hdp'yle görüp göstermekten akp'nin getirisi ne olabilir? akp'nin hdp'den beklentisi olmadığını gösteren bu akp-hdp karşıtlığının seçimler sonrası da yararcı/fırsatçı dayatmalarda da sözkonusu olmayacağını düşünmeliyiz.
chp'nin hdp'yle olmaması değişir mi? hdpliler chp'yle olmayı köprüden geçmeye benzettiklerinden o birlikteliğin olmayışından öteye olmayacağını da gösterir.
ne olabilir? akp'de hdp'yle olmayı isteyenler akp'yi zorlar. akp'yle olmak yanlısı hdp'li olanlar akp'ye katılmazlar ama, hdp'yi parçalayıcı ayrılığı zorlamayı üstlenebilirler. benzeri biçimde, hdp'yle olmak olmamak konusunda chp'nin içinde seçimlerle ortaya çıkacak yeraltından süregiden bir karşıtlık var. seçimlerle chp'yi eleştirmeyi birincil yapacak hdpliler seçim sonrasının ilk değerlendirmelerine önemli veriler sunacaktır. chp içinde de: hdp'yle neden olunmadı sorgulamasını yapacaklar, seçimde ortaya çıkanı tek nedene indirgemeci olarak, anında ortaya çıkacaklardır.
akp yanında seçimlerle chp-hdp karşıtlaşması bekleyenler mi kazanır? seçimlerle akp-mhp birlikteliğinin kopacağını bekleyenler mi kazanır?
18 haziran 2018, college station, texas.
akp'nin yaptığı değil yıktığı yaşanan gerçeklik olacaktır 24 haziran sandıkların açılması ve sayım sonuçlarıyla. neden ve nasıl?
sandıklar yalandır ve yanıltıcıdır diyenler bugün de vardır; 24 haziran'la sonrasında da olacaktır. onlar kendi algılarında ve anlamlandırmalarında yalnızdırlar. türkiye'nin tartışılmaz çoğunluğu: sandıklı, seçimli demokrasiyi benimsemiştir. bu demokrasi anlayışını yoksayanlar, hangi yüce inanışlarda, hangi derinlikteki bilgilenmelerde olurlarsa olsunlar, türkiye'nin gerçekliğine uyarlar mı? hayır.
türkiye'nin gerçekliği ortadadır: akp, mhp, chp, ip, sp, hdp ve demokrasi dışında varolamayacaklardır.
türkiye'yi bekleyen ve aşılması gereken tehlike şudur: seçimlerde, önceden kurgulanmış, başarılı olacak hile yaşanır mı? daha da kötüsü hile olduğu gerekçesiyle seçim ya da sayım sonuçsuz kalır mı?
seçimin ve sayımın güvenlik içinde yapılmaması, 1946'dan bu yana yaşanmış ve türkiye'nin yaşama biçimi olmuş demokraside çok tehlikeli bir duraklama olur. sonrasını kimse öngöremez; hele bugünden.
seçimin ve sayımın güven içinde gerçekleşmesinden sonrası için de önemli bir tehlike vardır: sonuçlar belirleyici olur mu? seçimin ve sayımın güvenle belirmesinden sonra, sonuçlar geçerli olmazsa, türkiye'de zorlu günler yaşanır diye öngörmek yanıltıcı değildir.
çok açıktır ki, seçimlerin sonucunda belirecek ilk sonuç şu olacaktır: 1921'den bu yana türkiye'nin belirleyicisi tbmm etkinliğini sürdürecek midir? tbmm etkinliğini yoksayacak bir sonuç oluşabilir mi? hayır, hayır, hayır oluşmaz.
gelen seçimlerin akp için istenen ve olacağına inanılan sonucu açıktır: erdoğan cumhurbaşkanı ve tbmm'de, tek başına akp çoğunluğu. bu sonucun, bugün gelinen noktada, oluşmasının olasılığı hergün azalan yönde gelişmektedir.
akp'nin cumhurbaşkanlığı kazanıp, tbmm'de çoğunluk olmasının karşıtı sonuç da açıktır: akp'nin cumhurbaşkanlığını yitirmesi ve tbmm'de belirleyici çoğunluk olmaması. bu ikisinin de olması, akp karşıtlarını türkiye'de demokrasiye inanmakta birleştirici yanı olur. akp'nin seçmenlerce tümden yadsındığında, tbmm'de azınlık konumu, türkiye'de gerilimi azaltıcı olur ama, çözümleyici olmaktan uzaktır.
iki uçta oluşmayacak seçimlerde en geçerli olacak nedir? güçlerin dağılması sonucu türkiye'de önemli bir demokrasi kazanımıdır. cumhurbaşkanlığı ile tbmm güçlerin ayrılması olarak yürümüyor türkiye'de. türkiye'de tbmm'nin belirleyici olduğu ve tbmm içinden çıkan yürütme ve yönetim güçleri düzeni vardır. akp'nin istenmeyen özlemi: tbmm'yi yukarıdan belirleyici ve cumhurbaşkanı adına işleyen bir kuruma dönüştürme uğraşıdır. türkiye'de yasamanın belirleyici olduğu, yönetim ile yargının bağımsız olma uğraşında olduğu bir siyasi düzen egemendir. akp'nin istediği: yasamayı belirlemeden öteye yargıyı da atamalarla belirlemektir.
gelen seçimlerden ilk çıkacak sonuç: anayasal buhran ve siyasi düzen belirsizliği olacaktır. türkiye anayasal buhrandan nasıl çıkar ve anayasal buhran nasıl bir değişimi zorlar bilmiyoruz. biliyorum diyen önyargıyla öznelliğini açıklıyordur. bilmiyoruz. seçim sonuçları da belirsizliğin sürmesini getirecektir.
gelen seçimlerden güçlerin birliği değil de güçlerin dağılması sonucu olasılığı en yüksek olanıdır. güçlerin dağılmasından nasıl bir güçler ayrılığı ve dengesi oluşur, seçim sonuçları ortaya çıkmadan bilemeyiz. doğaldır ki, her akıl, her siyasilik kendine göre beklentidedir.
seçimleri türkiye'nin seçmenlerinin benimsediği düzeyde önemsemeyenler seçimlerin getirdiğine katılmakta zorlanmamalıdır. seçimlerin sonuçlarını yanıltıcı yönlendirmelere katılanlar seçimlerle yanılmalarına dayanak bulamamalıdır. sandıkların belirlemediğini sokaklar belirleyemez.
11 haziran 2018, college station, texas.
akp içinde gümbürtüyü seçim öncesinde de gizlemiş olsalar, seçim sonrasında bastıramazlar. akp'de "ben yaptım oldu" anlayışının yürümediğini güvenle söyleyebiliriz.
akp, bir süredir, yapıyor oluyor güveninde yürümüyor. akp, uzunca süredir, ne yapıyoruz, neden olmuyor sorgulamasını ötelemeyle yaşıyor. seçimlerle ne yaptık da olmadı durumuna gelindiğinde geç kalındığı bilinecektir.
gelen seçimlerini ne belirleyecek, kimler belirleyecek diye her akıllıdan ortak akıllar sıralanıyor: hdp, kürtler, kararsızlar ve ince ile akşaner etmenleri.
kanımca, gelen seçimlerin belirleyicisi akp'nin küskünleri değil, akp'den arınanlar değil ama, akp'den kopacak olanlartır. akp seçmenlerinde çözülme yoksa, akp'den seçmenler uzaklaşmıyorsaç seçimlerde değişim beklemek iyimserlik olur. seçimlerden değişim beklemek seçime katılımı arttırıcı etmendir. öyle görünüyor ki: akp'den bıkmadım, akp'yle olmaktan sorunum yok diyenler ve akp'yeç yanında mhp'yle daha da çok öfkeli nefret cephesi seçime katılımı yine yükseklerde tutacaktır. bu seçimlerin en bilinmeyeni: 2002'den bu yana, neredeyse, hiç yaşamadığımız akp'den kitlesel kopuştur. akp'den kopuş yoksa, seçimlerde erdoğan ve akp'nin önde bitirmesi olağandır.
akp, iki aşamalı seçim ve "ittifak"ı olağanlaştıran değişimle kendini kısıtladı. beklenildiği, sanıldığı ve yaygın olarak genel kabul göründüğü gibi seçimleri akp'nin çalması yanlış beklentidir. öyle bir durum, akp'nin güçsüzlüğüdür ve tümden bitiricidir. akp'yi oylayanlar çoktur ve örgütlüdürler gerçeği türkiye'nin ve seçimlerin değişmezidir. bu seçimlerde, erdoğan'dan ve akp'den yorgunluk ve uzaklaşma eğilimleri sezinlemek anlaşılır ve doğaldır. akp'deki yorgunluğa karşı tepkiler de doğaldır. en önemlisi ve belirleyici olabilecek, akp'den kitlesel uzaklaşma olur. olacaktır demek öznel istemdir. olabilirliği belirleyici olur diyorum. olur da, olacaktır da güvenle söylenirken biraz duraklamakta yarar vardır.
akp'nin seçimlerden önde çıkmasının getirileri: akp için de, türkiye için de çok olmayacaktır.
akp'yle ulaşım da, iletişim de artmıştır. bunu akp'yle açıklamak akp'nin kendine özgü yontmasıdır. türkiye'de ulaşım ve iletişim olanakları sürekli artmasını hep sürdürmüştür ve uzunca süre de hızla sürdürecektir. akp'nin algılamakta direndiği ve anlamadığı ise şudur: türkiye'nin doğasına acımasız, sorumsuz ve denetimsiz kıyımlar olmuştur. ayrıca, gerçekleşen ulaşım ve iletişim olanaklarının üretimi arttırıcı olmaktan çok, tüketimi arttırıcı olmasını önleyememiştir akp. doğaya yapılan saldırıların, kıyımların yeniden kazanılmasının zorlukları, ileride iklim değişmesi yaşandığında ortaya çıkacaktır. iletişimdeki artışın getirdiği tüketimi dizginlemek artık akp'nin de, akp karşıtlarının da üstesinden gelemeyeceği noktadadır.
akp, cumhuriyet'le yaşanan kuruluş ve gelişimi yeni din "motifleriyle" süslemekte başarılı olamamıştır. sabah akşam din konuşmakla ya da üst düzeyden hedef göstermekle uygarlık kurulmuyor. sonunda, akp, cumhuriyet kazanımlarını ilerletmekten çok, olanların zayıflıklarını, temelsizliklerini görmüş göstermiş diye de anılmayacaktır. akp sonunda yıkımlarla anılacaktır.
akp seçimi kazandığında hükümet nasıl oluşur? akp'nin başı en değerlilerin atanmasıyla olur sanıyor. seni güç yapan, seni atayan kimse sorumluluğun ona olur. seni cumhurbaşkanı atadığında ve ancak cumhurbaşkanı istemediğinde gideceksen orada yararlı bir yönetim oluşmaz. yaşarsak göreceğiz.
akp kazanamadığında ne olur? tbmm yeniden ve bir daha değişmemek üzere güç olur. yine de geçiş sürecinde yaşanacak oldubittiler sorunlu olacaktır. akp'nin yaptığı değil yıktığı yaşanan gerçeklik olacaktır 24 haziran sandıkların açılması ve sayım sonuçlarıyla.
9 haziran 2018, college station, texas.
akp, demokrasi gelgitinde kabaran değil alçalandır uzunca süredir. akp sürekli: onlar konuşur akp yapar dedi. akp öncesinde yapılanlara hep yanlışlama ve hep yadsımayla saldırdı. akp sürekli yürüyüşte gösteriliyordu ve durmak yoktu amaç. "eylemlilik" de: değişim gibi, yenilik gibi her zaman çekicidir. akp'nin çekim gücü çoktan itici güce dönüştü.
akp, saldırılarını geriden ve savunmadan başlatıyor uzunca süredir. bir anlamda, yüzünüze gözünüze dursun; doyurmadık mı sizi; daha ne istiyorsunuz yakarışı egemen tek sözcünin bitmeyen söylevlerinde. akp'nin "sihirli görünümü" ya da kısaca gizemi dağıldı artık. akp'nin geriye çekilişi gelen seçimlerde noktalanır mı?
akp için, yakın zamanlara değin, parçalanmazlık, yıkılmazlık akp karşıtlarında bile umutsuzluğun, karamsarlığın ve kötümserliğin güvenli dayanağıydı. bugün, 24 haziran seçimleri yolunda, yeniden ve çok güçlü umutlanma, iyimserlik kabarışı var. akp'nin uzunca süren kötü yönetimi ve baskıcı gelişimi gelen seçimlerde darbe alacaktır.
akp, seçimleri, güven verici ve yönetim gücü düzeyinde önde bitiremez.
akp'nin gerilediğinin izleri hergün yaşanıyor. "cumhur ittifak"ı diye kurdukları birleşikliğin ortak hedefi ya da birlikteliği yaşatılamıyor. akp, başkanlık dışında seçim yolunda yalnızlaşmış görünüyor. birleşikliğin küçük ayağı ise ortalıkta hiç yok. yok yerden, mhp, kendini oyalayıcı, "af yasası" ya da "kader mahkûmları" söylemine sarılmışlıktan öteye "fetö-terörist" suçlamasını aşamadı. mhp'nin af önerisine, akp'nin desteği de kazanılamadı. seçim sonuçlarıyla akp-mhp birlikteliği dağılır öngörüsüne, neredeyse, seçim öncesinde dağılma yaşatacaklar.
içeride iktisadî sarsıntıya son söylenen şudur: dışarıdan alıma kapatacağız türkiye'yi! satmadan almak türkiye'nin ödemeler dengesinin tükenmez sorunudur. akp de iç tüketimi durdurma başarısını gösterememiştir. dışarıdan alımı kısarak dışsatımı mı artırabilirsin? bu ne düşüncedir; bu nasıl akıldır? alım ve satımda dengesizlikleri düzeltmek her ülke için, her durumda temel hedeftir. dışa çok satacağız da önemli ve güçlü bir istemdir ama, dışarıdan almayacağız olur mu? türkiye "g20" ülkesidir. almayacağız diyemezsin bir; ayrıca, dıştan almadan dışa satamazsın. herkes, kendi evinde ürettiğinle yaşamıyor yüzyıla yakındır. duvarlarla kaplı yaşamak devri çoktan sonlandı.
akp'nin 2002-2007 dönemindeki kabarışının ardında küreselin isteklerine uyumluluk vardır. küreselle içiçeleşmiş iktisadında, küreselden de etkilenirsin. 2008'de "bizi teğet" geçer böbürlenmesi de: "çekirge bir atlarsın, iki atlarsın" tekerlemesidir. abd/ab senden alımları kısıyora karşılık: ben de senden almayacağım mı olur? çocuk oyunu mu küresel güç olmak ya da "g20" üyesi olmak?
akp sağlı sollu ve de çok yönlü saldırılardan bunalmış durumdadır. akp'nin başı sürekli: "seçimden sonra sizlerle görüşeceğiz tehditi"nden umarını saklamaz olmuştur. seçim sonrası akp için bugünden daha mı iyi olacak? seçim sonrası akp için daha iyi olsa da, abd/ab ile "millet ittifakı" bileşenleriyle sokakta mı, yargıda mı görüşülecek? akp kazandığı sürelerde, kendini, huzurla, barışla özdeşleştiriyordu. akp, uzunca süredir, iç savaş ve dış savaş yaratılmasının körükleyicisi görünümündedir. "daha da vahim olmak üzere" akp geldiği konumdan ve görünümünden habersizdir.
akp'de içeride bastırılan akp içi sorgulamalar seçim yolunda akp'yi yalnızlaştırmıştır. akp'nin içindeki kırgınlar, küskünler, arıtılmşlar, uzaklaştırılmışlar için beklenti açıktır: akp gerilesin ki, biz olmadan benim diyerek olmayacaktı, olmadı demeyecekler mi? akp'de "metal yorgunluğu" tanısı yerindeydi. yerinde olmayan akp başkanı ve tartışmasız "biat" çevresi dışına mı geçerliydi o görünüm? akp başkanı ve eksilmedi görünen yakın çevre de "yorgun" değil mi?
akp de, 24 haziran'da seçim darbesini yediğinde sıradanlaşacaktır. akp içinde gümbürtüyü seçim öncesinde de gizlemiş olsalar, seçim sonrasında bastıramazlar.
5 haziran 2018, college station, texas.
24 haziran seçimlerinin getirebileceği en önemli değişim: akp'nin durdurulabilirliğinin yaşanması olacaktır. oysa, seçimlere üç hafta kaldığı bugünlerde, beklentiler değişiktir. akp'yi tümden meclis dışı bırakmaktan öteye toplum dışı bırakmak tutkusu da ortada alev alevdir. akp'ye karşı bunca yıldır gelişmiş ve seçimlerle geriletme olanağı az yaşanmışlığın öflesinden ötesidir kızgınlık.
25 haziran'da akp'nin durdurulabilirliği yakalanmışsa daha akıllıca ve gerçekçi değerlendirmeler çoğalacaktır. bugün için değer verilen tektir: akp'nin yıkılabilirliğine vurucu ne söylenirse ilgi odağıdır; gerisi ise, çokluk "boş sözdür, boşunadır" kuyusunun derinliklerinde yankılanmaktadır.
akp gider mi soru değildir; akp gidicidir. soru şudur: akp, 24 haziran seçimleriyle gidecek midir? toplumda onca nefret ve öfke geliştirmiş bir siyasilik, ençok chp'nin 1940'ların ikinci yarısına denk düşer. bugün de iş yapan, toplumsal belleğin yokedemediği, 1940'lar chp'si deneyiminden sonra, akp karşıtları da 1950'lerini yaşar mı? yoksa, 1946'nin dp'si benzeri durdurulabilir mi karşıtlık?
doğal ki, 1945 sonrası özgürleşen toplumun o günkü tepkileriyle günümüz akp'sini karşılaştırmak da nereden çıktı diyenler çok olur. oysa, soyut düzeyde düşünülesidir.
şu da söylenebilir: 1950'de, neredeyse, halk devrimi diyebileceğimiz, sandıktaki kabarışla yönetimin o günkü baskıcılığından özgürlükçü dp'ye geçişiyle gelinen 1957 erken seçimleri olgusu da vardır. 1946'da yönetimi seçimlerle kazanamayan dp'ye karşı, 1957'nin koşullarında chp'nin seçimleri kazanacağı beklentisi bugünün akp'sinin gideceği beklentisine denktir; özdeşleştirilebilir. 1957'de de yön ve yol değiştirmeyen türkiye'de 1960'ın yaşanmışlığı türkiye'de demokrasinin bugün de duyulan ağır yüküdür.
tarihe değil de günümüze ve geleceğe bakarak düşünmek yakın geçmişi anımsamaktan çekicidir.
akp, toplumda nefret uyandırdığını ve öfke kabarışını anlamamakta direniyor. 24 haziran seçimleri akp için kazanılan seçim olmayacaktır. hele ki, 1946'nin işgüzar chplilerinin yaşattığı olumsuz deneyim ya da o düzeyde değilse de "usülsüzlüklerin" bugün de yankı bulabildiği 1957 seçimlerinde dp'nin olumsuz deneyimi öğretici olmamıştır.
enson 16 nisan 2017'de yaşadığımız halkoylamasında, ne yandan bakarsak bakalım "mühürsüz" oyların geçerli sayılması, 1946 düzeyine denkleştirilebilecek olumsuz ve kabul edilemez en yakın deneyimdir. ya da, 7 haziran 2015 seçim sonuçlarının akp karşıtı çoğunluğun beklentilerine aykırı yozlaştırılmasında yaşanan da unutulmayan deneyimdir. akp ya da akp'yle birleşiklerin, 24 haziran ya da olası ikinci aşama seçimlerinde, en uzak durmaları gereken, "usulsüzlükler" olmalıdır. toplumda bunca yaygın ve derinleşmiş çok kutuplu akp karşıtlığının alevine benzin dökmek türkiye'yi yangına çevirir.
akp'ye karşı yaygın ve derin öfkeyle nefret beklenildiği düzeyde güçlüyse akp'nin durdurma gücü yürümez.
akp'ye nefret ve öfke çoğunluk olmasa da çoğunluğu zorlayan düzeyi bulursa: akp'nin tepkisi ne olur? akp, iktidarda iken, gerilemesini akp'ye karşı darbe ve fesat olarak mı değerlendirir? bu durumda da yanlış yaparlar. 1973 seçimleri sonrasında ecevit'in başını çektiği chp, seçimlerden birnci parti çıkmıştı ve o güne değin seçim yenilgisi yaşamamış ap başkanı demirel'in tepkisi tarihselliğini yitirmeyecektir: "halk bize muhalefeti uygun gördü!" halkın seçimini yine halk içinde seçilmek uğraşına döndürmüş demirel deneyimi, akp için yaşanabilir gerçeklik olur mu?
bugünden güvenle söyleyebileceğimiz şudur: sözde ne derlerse desinler, akp seçimden yenik çıkmaya hazırlıklı değildir.
her seçim kendine özgüdür ve 24 haziran seçimleri de yeni deneyimlere kaynaklık edecektir. akp yükselen güç değildir ve demokrasi gelgitinde gel değil de git çekilmesindedir.
4 haziran 2018, college station, texas.
