25 aralık 1991'i yaşayanların o günkü anıları çoktan siliktir. benim o günkü değerlendirmelerim kıyıda yazılıdır:
<<
From yurttas Wed Dec 25 21:01:28 1991
Received: by neuron.cs.tamu.edu (AA04077); Wed, 25 Dec 91 20:54:37 CST
Date: Wed, 25 Dec 91 20:54:37 CST
From: yurttas (salih yurttas)
Message-Id: <9112260254.AA04077@neuron.cs.
Subject: "ekmek, baris ve ozgurluk" bayraginin rengi degisti.
Status: R
25 aralik 1991.
orak-cekicli bayragin rusya'dan kalkacagini bildim
diyen cikamaz. orak-cekicli bayragin oradan inmesini
isteyenler, o bayragin orada dalgalanmasini isteyenlerden
coktu. bu konuda kuskusu olani ciddiye almamak gerek.
tarihi, insanligi bilmiyor, anlamamis demektir.
bolsevikler'in kremlin'e orak-cekicli bayraklarini cekebilmek
icin degil de koruyabilmek icin kiydiklari rus insaninin
ozverisini ve sabirini anlamak kolay olmasa gerek.
bolseviklerin iktidar programi cok yalindi. rus insani
icin istedikleri, tum insanligin tarih boyunca istedigiydi:
"ekmek, baris ve ozgurluk".
bolseviklerin baris getirmesi zor olmadi. savasmayacagiz
dediler. savastirmadilar uluslarini, hicbir ulusa karsi.
icsavas'i bitirdik dediler ama bitiremediklerini 74 yil
sonra yasadik. 74 yillik bolsevik iktidarinin saldiri
savasi yaptigina tarih tanik olmadi. ikinci dunya savasi'nda
savaskanliklari savunma ve direnme gucu tarihin uzun sure
unutamayacagi anilarla doludur. ikinci dunya savasi'ndan
yenik degil ama kendisini cevreleyenlerden korkan bir
bolsevik iktidari vardi. o korkuyu asamadilar. hem
kendilerine, hem de cevrelerine yasami kara ettiler.
korkulariyla korkuttular. bu korkuyu asan iki yurekli
onder cikti. once gorbacov, hemen ardindan yeltsin.
bolseviklerin ekmek'i bulmasi daha zor ve uzun oldu.
baristaki basarilarina denk ekmek ugrasi verdiler.
ekmegin taniminin degistigini anlayamadilar. ekmegi esit
dagitmada eksiklikleri, yanlisliklari oldugunu en iyi
sovyet halklari yasadi. ayricaliklilarin ekmek paylarinin
cok olmasi utanclaridir.
bolsevikler, ozgurlugu 1917'den sonraki uc dort yil disinda
hic yasamadilar, yasatmadilar. bilmediler. ozgurluk amaciyla
baslayip, ozgurlugun her acilimiyla gerilediler. ozgurluk
bolsevikleri bitirdi.
bolsevikligi bitirenler kisisel duzeyde gorbacov ve
yeltsin oldu.
yeltsin'in amaci da, bolseviklerin kizil bayragi renginde
olmasa da, beyaz, mavi ve kirmizili bayrak bugun yeniden
"ekmek, baris ve ozgurluk" diye dalgalaniyor. bunlardan
birinin eksikligi o bayragin da rengini degistirir.
ozgurluk ve barisin ekmek getirmedigi gorulmemistir.
ekmek'in baris ve ozgurluk'e denk oldugunu kimse soyleyemez.
rusya'da ozgurluk ve baris oldugu surece ekmegi bulmalari,
cogaltmalari, paylasmalari zor olmayacak. bundan sonra
bunu gozleyecegiz.
salih.
>>
o gün yazarken doğrusu budur demedim. yazarken coşkulu değildim; kahır duyan biri de değildim. bugün yazarken de ne coşkuluyum ne de kahırlıyım. olduğum gibiyim.
bundan 25 yıl sonra bugünü de, o günü de anan olmaz. 1917'den elli yıl sonrasında, bolşevik devrimi sscb'de de, sscb dışında da çoktan sıradanlaşmıştı. 1917'den 74 yıl sonra da sessizce sonlandı. 1917'nin yüzüncü yılına varmayan devrim, uzunca süre, 1789'un bir sonrası, bir üst aşaması olarak algılanmıştı. uzunca süre de, tarihin her toplumsallığının kaçınılmaz durağı diye sayılmıştı. marksizmin bir sonrası diye bellenmişti 1917. marksizm'i emperyalizm aşamasında oluşturmanın açkısı lenin'in bolşevik örgütlenmesi ve devrimiydi. enazından lenin sonrasında algılanan oydu.
bilinen ve az söyleneni düşünmüştük hep: 1917'in kurucusu parti, yıkımının da hazırlayıcısı olmuştu. doğal ki, 1917 parti'yle ortaya çıkmadı. savaşın dağıttığı zorba çarlık yönetimine kararlı saldırı örgütleyen bolşevikler, iktidarı sürdürmekte kararlılıklarından çözülmediler. parti ve sscb örgütlülüğü yagınlaştıkça kitlelerin içine doğru değil, kitlelerin dışında, parti odağında yoğunlaştı. ayrıcalıklı egemenlerle, isyan gücüne kıyıcı kararlılıkla, tarihin bildiği, zoryönetimlerden biri sürüp gitti. yine de sscb'nin içinden yıkılabilirliğini öngörmek zor oldu.
sscb rusya'nındı ve rusya olmaktan ötesini zorla buldu. sonunda, 1990 mart'ında sscb'nin çok az yaşadığı özgürlükte, rusya da sscb'den ayrılmak istediğini duyurdu. sscb'yi içinden savunacak kalmamıştı. sscb'den ayrılmakta özgürleşenler birbir ayrılıklarını duyurdular ve sonunda 25 aralık 1991'de orak çekiçli bayrak, savunanı olmadan tarihten indirildi.
o gün olanları abd'nin kitle iletişimin yanıltması sayanlar oldu. olanı, olmamış sayanlar vardı. tarihin doğrusal ilerlemediğini biliyoruz; geriye doğru yaşanmadığı gerçekliğini unutmuyoruz.
sscb'nin neden yıkıldığı siyasi bir sorun değildir; somuttur, yaşanmış gerçekliktir. sscb, rusya idi ve rusya sscb'yi sonlandırdı. sscb, ne enternasyonaldi, ne de insanlığın bir sonrasının çözümüydü. sscb, özgürlük olmadığı sürece yaşadı ve özgürlükle son buldu.
25 aralık 2016, college station, texas.
