uzar beklentisi geride kaldı/ abd seçim yolunda -- 4.

abd'de 2016 başkanlık aday seçimleri yakın tarihte yaşananlarla benzerliği enazda gelişti, sürüyor. başlangıçta demokrat başkan adayı hillary clinton, bu noktada, aday olmanın güvencesini kazanacak öngörüsü yaygından öteye egemendi. evet hillary clinton demokrat başkan adayı olacaktır ama, bunca zorlanması nedendir? cumhuriyetçi parti'de ise aday yoklamalarında oy verenlerin dışında beklenen donald trump'un kazanamayacağı idi. cumhuriyetçi parti'de donald trump'ın adaylığına direncin götürüsü ne olur?

görünen odur ki: demokrasi dışı bir olağanüstülük yaşanmazsa demokratlar hillary clinton ile obama'yı sürdürmeyi oylayacaklardır; cumhuriyetçiler de donald trump ile obama'nın yaptığı sanılanları geriye döndürmeyi oylayacaklardır.

clinton ve trump karşıtlığında seçimde oylama nasıl sonuçlanır? şunu söylemek zor değildir: hillary clinton adaylığını istemeyenler trump da gelmesin diye oylarken; trump adaylığını istemeyenler de clinton gelmesin diye oylayacaklardır. daha açık söylersek: clinton ve trump başkan olsun diye oyverenler azlıktır. seçim sürecinde yazdıklarıma yeniden dönersek: abd'de değişim durmuştur. obama'nın seçilmesindeki umut olan "değişim" obama yönetimiyle de olmamıştır. abd'de, özellikle, carter ve reagan günlerinden bu yana yaşanan yanılgıları giderecek bir başkan adayı yoktur. trump da, clinton da değişimden çok, olanı sürdürmeden öteye başkanlık gücüne erişemez.

abd'de içe dönüş 1989 sonrasının en belirgin özelliğidir. oysa, körfez savaşları, afganistan ve ortadoğu saldırılarıyla korkulan "yayılmacılık" sürdürülebilir değildi ve sürdürülememiştir. bu gerçekliği clinton da, trump da başkan olarak değiştiremez. abd'de dışta yayılmacılık uçlarına varmış durumdadır ve geriye çekilme de sonrasında dayatacaktır. abd yurttaşlarının birincil ve değişmeyen davranışı: önce içte ve hep içte olmaktır. abd, kendini savaşların içinde bulması, yetersiz başkanlarla, yürütmenin seçim dışında yurttaşların baskısını yoksaymasındandır.

clinton ve trump adaylıklarının anlamlandırılmasında önemli olanı şudur: abd'de başkanlık gücü meclislerle, yargıyla ve seçmen yurttaşlarca kısıtlanmıştır. başkanlık kurumu, abd'de değişimin ve gücün ne odağıdır ne de sürdürücüsüdür. ardı ardına, özellikleri yetersizlik olarak açıklanacak başkan adaylarını ve başkanlık kazananları nasıl anlamlandırmalıyız? abd'de meclislerin ve yerelliklerin anayasallıkta gücün bir parçası değil gücün kendisi olmasını gözleyerek anlamak gerekir. abd'de güçlerin ayrımı, geleneksel ve sıradan, yürütme, yasama ve yargı olarak ayrılmanın ötesindedir. abd, güçler ayrımından çok, güçlerin çok parçalılığıyla sürmektedir.

abd'nin çok parçalılığı uzunca süre abd'yi yükselten ve ilerleten olmuştu. bir süre daha duraklama sürecinde bu durumda değişim beklememek gerekir. sonunda, yeniden güçlerin birleşimine dönüleceğini ise hiç beklememek gerekir. abd'de çok parçalılığın değişmesi de zordur. abd, uzunca süredir siyasi ve toplumsal kararlılıktadır. abd'de, her seçimde, "değişim" diye ortalığı yönlendirenlerin, değişimde yetersiz kalışlarına öfke yaygındır. clinton da, trump da öfkeli abd toplumunu yatıştırıcı, yumuşatıcı ve birleştirici olamayacaktır. abd'de korumacılık değişimin öncesinde ve üstündedir.

trump için de clinton için de 8 kasım yolunda ve seçim sonrasında abd'yi uzlaştırmak yanıltıcı özlemdir. clinton da, trump da başkan adaylığı sürecinde, kendi partilerini birleştirici olamamaları başkanlıkla abd toplumunda da birleştiricilikte başarılı olamayacaklarının ilk göstergesidir.

cumhuriyetçiler için de, demokratlar için de son aday yoklamalarının gerçekleneceği 7 haziran ve ötesinin de başkan adaylığını belirlemeyeceği, ilk günden beklenen oldu. oysa, geç de olsa, güçlükle de olsa başkan adayları ortaya çıktı: trump'a karşı clinton.

5 mayıs 2016, college station, texas.

demokrasi ve anayasallık yoksayıldıkça.

türkiye'de demokrasinin akp için araç olduğu yeni bir durum değil. 2002'den bu yana akp, sürekli, demokrasiyi kendine göre yaşıyor. akp, 2002'den 2016'ya yürürken demokrasiyi yoksaymada güç gösterisini yaşattıkça demokrasi yürüdü sanıyor. türkiye'de, 2002'de akp'yle başlayanın öncesinde yaşanmış demokrasiyi sonlandırmaya yönelik oluşunda ortaklık büyüyor. akp, devletin onlar için olduğunu ve akp'yi oylayanların ulus olduğunu varsayıyor. evet, akp türkiye'dir ama, türkiye akp'den çoktur. akp, birgün, türkiye'de ulusun ve devletin akp'den öteye olduğunu bilecektir.

akp'de başkanın, akp'nin genel başkanını atamaya indirgediğini, 2014 cumhurbaşkanlığı seçimi süreci sonlandığında yaşamıştık. yine de, yürürlükteki anayasa ile akp'nin de bağımlı ve sorumlu olduğu partiler yasası yürümüştü.

ahmet davutoğlu'nun geldiği noktaya davutoğlu gücüyle gelmediği ilk günden söylendi ve söylenegeldi. bugün, sonunda, onun oraya nasıl geldiği anımsatılınca adım atabilecek gücü kalmamıştı.

türkiye'de anayasallık yürürlükte olsa da, anayasal buhranda dur durak yaşanmadığının bir yeni adımı atıldı. davutoğlu tarihsel olarak önemli bir fırsatı daha kullanamadan kendisni küçültenleri, yoksayanları doğruladı. akp'nin tbmm'de çoğunluk olduğunu ve akp'nin başkanlığının davutoğlu'nun istemine göre biçimleneceğini söyleyemedi. davutoğlu bitti. davutoğlu, kendince, akp'yi kurtarma uğruna özverili davrandı. oysa, davutoğlu'nun bu varsayımına akp içinden de destek çıkacakların olmadığını biliyordu. akp'nin akp başkanlığının yönetiminde olmadığı anayasa'dan kaynaklanmayan başkanlık gücü kullananın sonsözü söylediği yaşandı. parti benim diyemeyen davutoğlu parti benim diyenin gücüne boyun eğdi.

sorun davutoğlu değildir ya da neden ve nasıl buraya gelindiği de geride kalmıştır. temel soru ve sorun: davutoğlu sonrasının nasıl oluşacağı ve akp'de yansımasının ne olacağıdır.

akp'nin, 2012 sonunda suriye'ye sınırötesine taşmayacağını açıkça sezinletmesinden bu yana, akp gerilemededir. davutoğlu'nun yetersizliği ve kolayca teslim oluşu, henüz, akp'de yıkımı getirecektir öngörüsü için yeterli veri değildir. akp artık devlet içinde devlet görünümündedir. akp'nin karşıt ve düşman bellediği/gösterdiği ve siyasi gündelikte "paralel" diye tanımlanmış etkinlik benzeri, görünürdeki akp ile görünmez akp olduğunu söyleyebiliriz. uzun süre akp kurucu ve yönlendirici çekirdeği diye bildiklerimiz birer ikişer yürüyüşte geride kalmışlar ve yetkilerini yitirmişlerdir. arada, sonradan katılanların da elnmesi olmuştu ama, davutoğlu'nun elenmesi öncekilerden önemlidir.

davutoğlu, akp'nin kısa zamanda yaşanacak olağanüstü genel kurul toplantısında akp başkanlığına aday olmaması davutoğlu'nun bitişi olacaktır; daha da önemlisi, genel kurul toplantısının göstermelik oluşu sıradanlaşacaktır. akp'de davutoğlu sonrası parti başkanlığı ve akp'nin parti oluşu ortadan kalkmış olacaktır. bunu gerçekleyen güç kazanmış sayılabilir ama, bu kazanımın getirisi beklenen olmayacaktır.

akp içinde akp'yi süreklileştiren değil, akp'de kendi gücünü süreklileştirmeyi yeğleyen gücün güçsüzleşme sürecinde yeni bir duraktayız. akp içinden akp'yi sorgulayan güç çıkmasının önü tıkandıkça akp'yi akp dışından yıkıcı güç oluşacaktır. akp, içinde demokrasiyi sonlandırabilir ama, türkiye'de demokrasiyi sonlandırma gücüne erişemez.

akp'de yaşayamayanlar akp dışında yaşayabilirler mi? birazı yaşayabilir ama, önder ve yürütme gücünü bulamazlar. akp içinde demokrasi yaşamayanlar akp dışında demokrasiye katılamaz ve onların dışında demokrasiyi yürütecekler boşluğu doldurur. gidiş bu yöndedir. akp değiştikçe güçsüzleşmektedir ve başkanlık diye bir gücün yasallığı olmadan uygulaması geriye tepecektir.

akp, 2013'te gezi'de yenildi. akp, 7 haziran'da yenildi. bugün davutoğlu yenilgisinden öteye, gezi'den ve 7 haziran'dan güçlü bir yenilgi yaşadı akp. akp, 2002'nin akp'si değildi 2014'den bu yana; bugün noktalananla 2002'nin bitmişliğine 2014'ün bitişi de eklendi.

akp karşıtları için sevinecekleri bir durum yoktur. akp içinde davutoğlu'nun elenmesinde akp karşıtlarının doğrudan etkileri olmamıştır. akp'nin demokrasiye ve türkiye'ye kapalı işleyişinin bu yeni gösterisinden akp karşıtlarının kazancı olmayacaktır. ayrıca, akp'de olası karşıtlaşmadan da yararlanamazlar. akp karşıtları da kendi içlerindeki ayrılıkları bastırmada güç kazandıklarını sanabilirler ve uygulamaları da o yönde gelişecektir.

türkiye'de 2013'te gezi'de sarsılan "kararlılık" görünümü, sonlanması uzasa da, sonlanacaktır. gezi'den türkiye'de yeni siyaset çıkmayacağı anında anlaşılmıştı. eski siyasetin de kararlılığı dağıtıp yoketmesi zorlu gelişiyor.

4 mayıs 2016, college station, texas.